Tjolcks

Tjolcks is een variant van het Westerlings die gesproken wordt in Tjolck-Heckinghe. Het Tjolcks wijkt vooral af van het Westerlings door een andere woordkeuze en enkele typische Tjolckse uitdrukkingen en levenswijsheden. Ook doet de grammatica van het Tjolcks soms wat ouderwets aan voor andere sprekers van het Westerlings.

Naamvallen

In het Tjolcks kent men twee naamvallen: de nominatief (onderwerp, naamwoordelijk deel van het gezegde) en de genitief (bezit, herkomst, deel van geheel, referentie). De nominatief doet in het hedendaagse Tjolcks ook dienst als datief (meewerkend voorwerp) en accusatief (lijdend voorwerp), behalve voor de persoonlijke voornaamwoorden, die op hun beurt weer niet over een genitief beschikken. Hoewel er na voorzetsels feitelijk geen zichtbaar andere naamval meer komt, bestaan er echter vaste uitdrukkingen waarin restanten van vroegere vormen nog zichtbaar zijn, zoals ten onrechte, ter plaatse, te allen tijde, etc.'

Enkele veelvoorkomende voorbeelden:

	mannelijk	vrouwlijk	onzijdig	meervoud
nominatief	de	de	het	de
genitief	des/'s	der	des/'s	der

	mannelijk	vrouwlijk	onzijdig	meervoud
nominatief	een	ene	een	-
genitief	eens	ener	eens	-

	mannelijk	vrouwlijk	onzijdig	meervoud
nominatief	deze	deze	dit	deze
genitief	dezes	dezer	dezes	dezer

	mannelijk	vrouwlijk	onzijdig	meervoud
nominatief	die	die	dat	die
genitief	diens	dier	dies	dier

	mannelijk	vrouwlijk	onzijdig	meervoud
nominatief	wie	wie	wat	wie
genitief	wiens	wier	(wies)	wier

Mannelijke en onzijdige zelfstandige naamwoorden krijgen in het enkelvoud de uitgang -s (de heer des huizes) of soms -en (des heren huis). Andere bijzondere uitgangen zijn er niet.

Bijvoegelijke naamwoorden krijgen alleen een uitgang als ze niet worden voorafgegaan door een lidwoord of voornaamwoord: De deugdelijkheid sterks waters Okratischer herkomst laat vaak te wensen over; Vaartuigen anderer staten overschrijden steeds vaker de grenzen der Vereeniging.

Persoonlijke voornaamwoorden

	eerste persoon enkelvoud	tweede persoon enkelvoud	derde persoon enkelvoud mannelijk	derde persoon enkelvoud vrouwlijk	derde persoon enkelvoud onzijdig	eerste persoon meervoud	tweede persoon meervoud	derde persoon meervoud
nominatief	ik	gij	hij	zij	het	wij	gelui	zij
datief	mij	u	hem	haar	het	ons	u(lui)	hun
accusatief	mij	u	hem	haar	het	ons	u(lui)	hen

Bezittelijke voornaamwoorden

Deze volgen het patroon van de hierboven reeds genoemde lidwoorden en aanwijzende en vragende voornaamwoorden:

	mannelijk	vrouwlijk	onzijdig	meervoud
nominatief	mijn	mijne	mijn	mijne
genitief	mijns	mijner	mijns	mijner

Zijn volgt het patroon van mijn. De overige bezittelijke voornaamwoorden luiden uw(e), uws, uwer (tweede persoon enkelvoud en meervoud); ons/onze, onzes, onzer (eerste persoon meervoud); haar/hare, haars, harer (derde persoon enkelvoud vrouwlijk) en hun(ne), huns, hunner (derde persoon meervoud).

Werkwoorden

Een Tjolcks werkwoord beschikt over vier wijzen (onbepaalde, aantonende, aanvoegende en gebiedende wijs), twee tijden (tegenwoordige en verleden tijd) en twee deelwoorden (tegenwoordig en verleden deelwoord). Andere wijzen en tijden zijn desgewenst te vormen door het samenstellen van werkwoorden. Hoewel de tweede persoon enkelvoud (gij) normaal gebruikt wordt wanneer men één persoon aanspreekt, is dit oorspronkelijk de vorm voor de tweede persoon meervoud; een oudere tweede persoon enkelvoud (doe, do of douw) met een bijbehorende werkwoordsuitgang op -st raakte reeds enkele eeuwen geleden in onbruik.

Een zwak Tjolcks werkwoord wordt als volgt vervoegd:

	tegenwoordige tijd	verleden tijd	onbepaalde wijs	deelwoorden
ik	werk	werkte	werken	werkend
gij	werkt	werkte(t)		gewerkt
hij/zij/het	werkt	werkte
wij	werken	werkten
gelui	werkt	werkte(t)
zij	werken	werkten

In de tegenwoordige tijd ontstaat de werkwoordsvorm van de derde persoon enkelvoud (hij/zij/het) door achter de enkelvoudsstam (de ik-vorm) een -t te plakken. Die van de tweede persoon enkelvoud en meervoud (gij/gelui) ontstaat door van de wij-vorm de uitgang -en te verwijderen en er vervolgens een -t voor in de plaats te zetten. Voor bijna alle werkwoorden zien de vormen van de tweede en derde persoon enkelvoud en de tweede persoon meervoud er hierdoor identiek uit; komen vormt echter een opvallende uitzondering met hij/zij/het komt tegenover gij/gelui koomt.

Ook in de verleden tijd van sterke werkwoorden worden de tweede persoon enkelvoud en meervoud gevormd door van de wij-vorm de uitgang -en te verwijderen en hiervoor een -t in de plaats te zetten: ik schreef, gij schreeft, wij schreven; ik bad, gij baadt, wij baden, etc. Bij zwakke werkwoorden komen in de tweede persoon zowel de vormen -de/te als -det/tet voor. In de spreektaal laat men de -t hier meestal achterwege.

Wanneer een stam reeds op een -t mocht eindigen, voege men in geen der gevallen een extra -t toe.

tegenwoordige tijd verleden tijd onbepaalde wijs deelwoorden ik kom kwam komen komend gij koomt kwaamt gekomen hij/zij/het komt kwam wij komen kwamen gelui koomt kwaamt zij komen kwamen

tegenwoordige tijd verleden tijd onbepaalde wijs deelwoorden ik bid bad bidden biddend gij bidt baadt gebeden hij/zij/het bidt bad wij bidden baden gelui bidt baadt zij bidden baden

Enkele onregelmatige werkwoorden luiden aldus:

tegenwoordige tijd verleden tijd onbepaalde wijs deelwoorden ik ben was zijn/wezen zijnd/wezend gij zijt waart geweest hij/zij/het is was wij zijn waren gelui zijt waart zij zijn waren

tegenwoordige tijd verleden tijd onbepaalde wijs deelwoorden ik mag mocht mogen mogend gij moogt mocht gemogen hij/zij/het mag mocht wij mogen mochten gelui moogt mocht zij mogen mochten

De aanvoegende wijs

Deze wordt in de tegenwoordige tijd gevormd door van de onbepaalde wijs de uitgang -en te verwijderen en die te vervangen door -e (eerste en derde persoon enkelvoud), door -et (tweede persoon) en door -en (eerste en derde persoon meervoud). Voor de tweede persoon is het daarnaast ook toegestaan en gebruikelijk om de vormen van de aantonende wijs te gebruiken: gij komet naast gij koomt. Wanneer na verwijdering van -en het resultaat op een klinker eindigt, wordt bij voornoemde uitgangen de -e- weggelaten: ik zij, gij zijt, wij zijn. Voor de eerste persoon enkelvoud geldt bovendien dat, wanneer het onderwerp ik zich direct na het werkwoord bevindt, de -e vervangen wordt door een apostrof en de stamklinker in de spelling waar nodig verdubbeld wordt: ik kome, maar koom' ik.

In de verleden tijd van zwakke werkwoorden is de aanvoegende wijs gelijk aan de aantonende wijs.

Voor sterke werkwoorden wordt van de meervoudsstam van de verleden tijd van de aantonende wijs de uitgang -en verwijderd en vervangen door de hierboven genoemde uitgangen van de tegenwoordige tijd van de aanvoegende wijs, inclusief de hierboven genoemde opmerkingen: ik kwame/kwaam' ik, gij kwamet/gij kwaamt, wij kwamen, enz.